Klokspot

Dit is een site over antieke klokken in de breedste zin van het woord. In de loop van de tijd zal de site zich vullen met artikelen en wetenswaardigheden over antieke klokken en gerelateerde gebruiksvoorwerpen. Mocht u een interessante klok bezitten en deze overwegen te verkopen, neem dan a.u.b. contact met mij op via deze website (het envelop-icoon hieronder). Wellicht kan ik iets voor u betekenen. Het menu icoon linksboven geeft toegang tot de diverse artikelen. De artikelen zijn geschreven vanuit de visie van de auteur die graag zijn kennis wil delen met een ieder die daar behoefte aan heeft. Mocht u denken iets zinnigs aan de artikelen of aan site toe te voegen hebben, neem dan ook even contact op.

Inleiding De Zaanse klok is een icoon onder de Nederlandse klokken, met een revival in de twintigste eeuw zijn het wellicht de bekendste Nederlandse klokken. Zeker in de twintigste eeuw zijn er vele duizenden van gemaakt. Afbeelding 1 Zaanse klokken Het merendeel van de antieke Zaanse klokken is vaak rijk uitgevoerd; gefineerd met dure houtsoorten en voorzien van messing ornamenten. De wijzerplaten zijn meestal bekleedt met een fluwelen stof, waarop een verzilverde cijferring met hoekornamenten bevestigd zijn. Het is dit type dat met name in de tweede helft van de twintigste eeuw massaal nagemaakt is en bij onze ouders aan de muur gehangen heeft. Vroegste klokken De voorloper van de Zaanse klok stamt uit de periode 1670-1680 en is erg zeldzaam. Het zijn redelijk forse klokken die voornamelijk van hout zijn en een beschilderde wijzerplaat hebben. Afbeelding 1 laat een voorbeeld zien van een dergelijke klok (in ongerestaureerde staat). Het uurwerk heeft een houten frame en staat di

Inleiding Dit artikel beschrijft een attractief tafelklokje dat nogal wat vragen oproept, zie afbeelding 1. De eerste indruk is dat het om een relatief vroege klok gaat uit de regio Zuid-Duitsland of Oostenrijk. Echter vergelijkende klokken met een vierkante wijzerplaat zijn niet overvloedig aanwezig hetgeen een definitieve toeschrijving lastig maakt. De klok is fraai om te zien en roept bij nadere beschouwing de nodige vragen op. Hieronder een korte beschrijving en een onverwachte conclusie. Afbeelding 1 De kast De kast heeft een eiken basis en is met notenhout gefineerd. De plint en de bovenzijde van de romp zijn voorzien van dubbel lijstwerk, dit dubbele lijstwerk is ook aanwezig rond alle glasdelen in de kast. Hierbij is er rond de zijruiten nog tweekleurig band-inlegwerk aanwezig, het geeft de klok een rijke en vroege uitstraling. Zowel het deurtje aan de voorzijde als het deurtje aan de achterzijde zijn voorzien van een glasplaat die van bovenaf in een sleuf geplaatst wordt. Het

Inleiding Dit derde en laatste artikel over de Gronings klokkenmakers Hendrik Hogenberg en Daniel van Barkel zal dieper in gaan op de stoelklokken gemaakt door Daniel van Barkel en nog een aantal Groningse klokken die mogelijk van andere makelij zijn. Van Barkel 1728 Er zijn twee duidelijk gesigneerde stoelklokken van Daniel van Barkel bekend, de eerste klok is met slagletters op de voorste stijl gesigneerd en gedateerd “DANIEL V. BARKEL 1728”. Deze klok is in vele klokkenboeken besproken en goed afgebeeld in Antieke Nederlandse Klokkken van J.W Voogd (pag 124-125). Helaas zijn er geen goede foto’s beschikbaar voor dit artikel. De klok heeft een eenvoudig en rustig uiterlijk, op het loodwerk bovenop de wijzerplaat en beide zijden van het uurwerk na is er geen loodwerk aanwezig op de klok. De kap van de kast is geprofileerd, hetgeen ook voorkomt bij Oost Nederlandse stoelklokken. Ook de stoel waar het uurwerk op staat is aan de zijden geprofileerd en is niet van loodversiering voorzi

Inleiding Dit tweede artikel van het drieluik over de Gronings klokkenmakers Hendrik Hogenberg en Daniel van Barkel zal dieper in gaan op de stoelklokken gemaakt door Hendrik Hogenberg.  Afbeelding 1   Gesigneerde klokken Goed onderzoek naar een klokkenmaker begint uiteraard met de klokken die overtuigend kunnen worden toegeschreven aan een klokkenmaker. Dit betekend dat de klok gesigneerd moet zijn door middel van aantoonbare oude beschildering op de wijzerplaat of signatuur elders in de klok. Er zijn bij de auteur 2 stoelklokken van Hendrik Hogenberg bekend waar signatuur onder moderne beschildering is aangetroffen (afbeelding 1 en 3). Deze twee klokken leveren ook gelijk een dilemma op, want de klokken hebben qua uiterlijk weinig overeenkomsten en lijken, op het eerste gezicht, wel door verschillende makers te zijn vervaardigd. De enige direct zichtbare overeenkomst tussen de 2 klokken, buiten de signatuur, is het feit dat beide wijzerplaten een cijferring hebben die aan de zijkante

Inleiding Stoelklokken zijn een typisch Nederlands product uit de 17 en 18 e eeuw, de voornaamste productielocaties waren Friesland, Groningen, Noord Holland, Twente en de Achterhoek. Elk gebied produceerde stoelklokken met specifieke kenmerken die derhalve redelijk goed van elkaar te onderscheiden zijn. Uitzondering hierop zijn de stoelklokken geproduceerd in Friesland en Groningen, waar de verschillen minder duidelijk zijn. De twee meest aansprekende Groningse makers zijn Hendrik Hogenberg en Daniel van Barkel die beiden werkzaam waren in de stad Groningen. In een drietal artikelen wort uitgebreid ingegaan op het leven en werk van beide uurwerkmakers. Dit eerste artikel richt zich voornamelijk op nieuw archiefonderzoek naar beide makers. Het Gekroonde Uurwerk Hendrik Hogenberg is aan het begin van de 18 e eeuw, waarschijnlijk gedurende een relatief korte periode, als klokkenmaker werkzaam geweest in de stad Groningen. Verschillende stukken uit het Groninger Archief geven een

Inleiding De collectie van het Nederlands Open Lucht Museum (NOM) bevat een stoelklok, die beschouwd wordt als één van de vroegste Oost Nederlandse stoelklokken die Nederland rijk is. De klok is weergegeven in afbeelding 1 en is op de wijzerplaat gedateerd met het jaartal 1680. De klok is niet gesigneerd maar wordt in alle bekende klokkenliteratuur toegeschreven aan Jurriaan Spraekel die in de 17 e eeuw als klokkenmaker te Goor werkzaam was (geboren 1618 en overleden 1692). De familie Spraekel heeft ruim 2 eeuwen lang klokkenmakers voortgebracht in voornamelijk Goor, Zutphen en Haarlem en wordt wel gezien als de stamvaders van de Oost Nederlandse klokkenmakerij. De hier besproken stoelklok is al sinds 1964 in het bezit van het NOM en is in vele boeken afgebeeld en beschreven, maar omdat de klok opnieuw gedetermineerd is, wordt om te beginnen een uitgebreide beschrijving van de klok gegeven. Afbeelding 1 Kast De kast van de klok bestaat uit een eikenhouten achterplank waarvan de zi