Charles Gretton 1647 - 1731

Platteland

Claypole, een klein dorp in Lincolnshire, Engeland is de plaats waar de Engelse klokkenmaker Charles Gretton in 1647 het levenslicht zag. Hij groeide op in dit plattelandsdorp in een gezin dat niet arm maar ook zeker niet rijk was. Hoe de jonge Charles in aanraking is gekomen met het ambacht ‘klokken maken’ is niet bekend. Wel is zeker dat hij in 1662, op 15 jarige leeftijd, naar Londen is vertrokken en in juni van dat jaar als leerjongen is aangesteld bij Lionel Wyth. De jonge Charles werd echter direct overgedragen aan Humphrey Downing. Over deze Humphrey Downing is weinig bekend behalve het feit dat hij gevestigd was in Chancery Lane. Toen Gretton zijn periode als leerjongen begon, was de Engelse klokkenhandel inmiddels enorm aan het groeien en aan verandering onderhevig. Slechts enkele jaren daarvoor was immers de slingerklok in Engeland geïntroduceerd. De meest turbulente jaren moesten voor Londen echter nog komen.

Rumoerige tijd
De grote stad Londen moet op de 15 jarige plattelandsjongen een geweldige indruk gemaakt hebben en het zal hem de nodige tijd gekost hebben om z’n draai te vinden. Drie jaar nadat Gretton in Londen aangekomen was, brak de pest uit en in een jaar tijd werd ruim één vijfde van de bevolking van Londen uitgeroeid. De uitwassen van de pest waren goed en wel over toen in de nacht van 2 september van het volgend jaar (1666) er in het centrum van Londen brand uit brak.

Afbeelding 1

Bekend is het verhaal over de reactie van burgemeester van Londen die gewekt werd met de mededeling dat er brand uitgebroken was: “Pish! A woman might piss it out!”. Dit bleek echter niet het geval. Toen de brand vier dagen en nachten later was uitgewoed, kon de schade opgemaakt worden en bleek dat 80% van de ‘City of London’ was verwoest. 13.000 huizen, 89 kerken, 44 gildehuizen, Londen’s Guildhall, de Royal Exchange en de St. Paul’s werden door het vuur verteerd. Afbeelding 1 geeft een idee van de omvang van de brand (het roze deel werd door de brand verwoest).

De jonge Gretton en zijn meester hadden echter geluk, het vuur werd slechts 1 huizenblok voor de werkplaats van de meester gestopt en bleef zo gespaard. De herbouw van het verwoeste gebied heeft zeker tot 1670 geduurd. Bijkomend voordeel was echter wel dat toen Charles Gretton zich enkele jaren later in het door brand verwoeste Fleet Street vestigde, hij een relatief nieuw onderkomen betrok.

Zelfstanding klokkenmaker
De markt voor luxe goederen zoals klokken en horloges in Londen had door de pest en de brand een enorme klap gekregen. Tegen de tijd dat Gretton voor zichzelf begon, was de markt weer behoorlijk opgekrabbeld en was de vraag naar luxe goederen groot en het aanbod vakmensen waarschijnlijk een stuk kleiner. Economische goede tijden voor een klokkenmaker om te starten met een eigen werkplaats. De archieven van de Clockmakers Company geven aan dat Charles Gretton op 3 juni 1672 zijn vrijheid binnen het gilde verkreeg en als zelfstandig klokkenmaker met werkplaats en leerjongens zijn vak mocht gaan uitoefenen.

Gretton zijn werk

Charles Gretton heeft allerlei soorten klokken gemaakt, tafelklokken, staande klokken, lantaarnklokken en niet in de laatste plaats horloges. In totaal zijn er momenteel 142 werken van Gretton bij de auteur bekend:

• 44 tafelklokken
• 65 staande klokken
• 4 lantaarnklokken
• 29 horloges

Deze overgebleven producten uit het lange werkzame leven van Charles Gretton dat maar liefst 54 jaar duurde, geven een verkeerd beeld van de verhouding van producten die zijn werkplaats voortgebracht heeft. Zoals ook van andere makers, werkzaam in dezelfde periode in Londen, bekend is, heeft Gretton verreweg het meest horloges vervaardigd. Aangezien Gretton zijn horloges al vrij vroeg is gaan nummeren denken we te weten dat Gretton ongeveer 2280 horloges gemaakt en/of verkocht  moet hebben. Het totaal aantal klokken dat Gretton heeft gemaakt, ligt een stuk lager en zal vermoedelijk ergens tussen de 300 en 500 stuks bedragen. Het overlevingspercentage van een horloge is immers veel kleiner dan dat van een klokken.
Een opmerking bij bovenstaande is dat ook al in die tijd voor zowel klokken als horloges, grote delen al standaard ingekocht werden. De klokkenmaker gaf er vaak z’n eigen draai en de finishing touch aan om het product vervolgens te signeren en onder zijn naam te verkopen.

Tafelklokken
Charles Gretton heeft vele soorten tafelklokken gemaakt; grote verschillen in uiterlijk maar ook verschillen in techniek. Over het algemeen genomen is de kwaliteit van Charles Gretton zijn werk goed en constant te noemen. Een grote vernieuwer was hij echter niet.
Afbeelding 2 laat een vroege tafelklok van Gretton zien, gemaakt in de periode 1675-1680. De kast heeft een relatief kleine ‘basket’ hetgeen slechts voorkwam bij het ontstaan van dit model kast. Ook het handvat is van een vroege vorm. Het slagwerk heeft nog een sluitschijf en de klok heeft nog geen repetitie.
Afbeelding 3 laat het uurwerk zien van een tafelklok met kwartierslagwerk, de kast van deze klok is gefineerd met ebbenhout en heeft een zilveren basket-top en zilveren beslag. Dit is één van de weinige klokken van Charles Gretton die te zien is voor het publiek, hij behoort tot de vaste collectie van het Victoria & Albert Museum.

Afbeelding 2

Afbeelding 3

Staande klokken
Ook staande klokken van Gretton zijn er in alle soorten en maten. De klok in afbeelding 4 is een prachtig en vroeg exemplaar, uitgevoerd in walnoten hout en de verhoudingen van de klok zijn volledig in harmonie. Deze klok is gemaakt in de periode 1675-1680.

Afbeelding 4

Afbeelding 5

De kast van de klok in afbeelding 5 laat een voorbeeld van volledige ontwikkelde marqueterie zien, vrijwel elk deel van de kast is ingelegd met florale motieven. Datering 1700-1705.

Horloges
Van de vele horloges die Gretton gemaakt heeft, hebben een relatief klein aantal voorbeelden de eeuwen maar overleefd.

Afbeelding 6

Afbeelding 7

De afbeeldingen 6 en 7 laten een vroeg horloge zien. Het uurwerk heeft nog geen balansveer en vreemd genoeg een secondewijzer aan de achterzijde van het horloge. Het wormwiel om de veer op spanning te zetten zit bij deze vroege horloges nog op de achter platine van het uurwerk gemonteerd. Vermoedelijk is dit het vroegste werk van Gretton wat bij de auteur bekend is, te dateren tussen 1672 en 1675.

Publicatie
Het in dit artikel beschreven werk is slecht een klein deel van de grote hoeveelheid informatie die inmiddels bij elkaar is gezocht en gepubliceerd is in het boek "Through the Golden Age".

Meer informatie over het boek is te vinden op: http://www.grettonbook.com
Op deze site is het boek ook te bestellen.